Լուսինե Մուսայելյան
Մարտակերտում ապրող Ղուլյանների երկու սենյականոց նկուղանման կացարանի միակ առավելությունն այն է, որ իրենցը ոչ թե հասարակ նկուղ է, այլ երկհարկանի, որտեղից կարողանում են «նույնիսկ» արևի ջերմությունը զգալ:
Նրանք այստեղ ապրում են վարձով: Պապական տունը, որտեղ ապրում էին, 1991 թվականին ադրբեջանցիներն այրել էին, ինչի պատճառով 47-ամյա Գառնիկ Ղուլյանն իր հինգ երեխաների, կնոջ ու զոքանչի հետ հայտնվել է փողոցում:
Մի քանի տարի այստեղ-այնտեղ ապրելուց հետո նրանց առաջարկել են ներկայիս կացարանը, որտեղ ապրելուց մինչև օրս, ինչպես Գառնիկի կինը` Հասմիկն է ասում, «մի լավ օր չեն տեսել»:
«Սկզբից այստեղ առանց վարձի էինք ապրում, քանի որ տանտերը պատերազմից փախած էր, և, պատերազմական տարիների չգրված օրենքով` իրավունք ունեինք անվճար ապրելու պատերազմից խուսափողի տանը»,- պատմում է Հասմիկն ու ավելացնում, որ այնտեղ տեղավորվելուց շատ չանցած տանտերը սկսեց Ռուսաստանից ամեն օր զանգահարել ու սպառնալ, որ եթե վարձը չվճարեն, «ավելի վատ կլինի»:
Մինչև Արցախյան շարժումը Ղուլյաններն ապրում էին Ռուսաստանում, բայց պատերազմը սկսելուն պես տեղափոխվեցին հայրենիք, «որպեսզի Գառնիկն իր եղբայրների հետ գնա հայրենիքը պաշտպանելու»:
Պատերազմը վերջանալուց հետո էլ Գառնիկը ծառայության է անցնում պաշտպանության բանակում: Մի քանի տարի ծառայելուց հետո ստիպված թոշակի է անցնում` պատերազմի ժամանակ ստացած մարմնական վնասվածքների հետևանքների պատճառով: Այժմ նա 3-րդ կարգի հաշմանդամ է:
Ղուլյանների ավագ որդին նույնպես ծառայել է բանակում, իսկ միջնեկը` 20-ամյա Գրիգորը, առողջական խնդիրների պատճառով մեկ տարի ծառայելուց և վեց ամիս Երևանի հիվանդանոցներում բուժվելուց հետո ազատվել է ծառայությունից: Այժմ նա էլ հոր պես հաշմանդամ է:
Սակայն Գրիգորին հաշմանդամության կարգ չեն տալիս, չնայած նրա ջերմությունը 38,5-ից չի իջնում, միշտ թույլ է և թոքերի հետ կապված խնդիրներ ունի:
Գառնիկն իր ու զոքանչի թոշակով, երկու անչափահաս երեխաներին պետության կողմից տրվող մի քանի հազար դրամ նպաստով երկու ուսանողի ուսման, տան վարձեր է մուծում, ինչպես նաև մեծ ընտանիքի ամենօրյա համեստ ապրուստը հոգում:«Սոված չենք, ոչ էլ տկլոր: Փոքրիկ հողամաս ունենք, որտեղից ինչ-որ բերք ենք ստանում: Իհարկե, պատահում է, որ պարտքով ենք սնվում»,- պատմում է Հասմիկը` մի բառ անգամ չնշելով այն մասին, որ պատուհաններին ապակու փոխարեն ցելոֆան է, որ մինչև օրս հեռուստացույց, ռադիո չունեն, որ մութն ընկնելուն պես քնում են և լույսը բացվելուն պես էլ արթնանում:
Ղուլյանների տան մի քանի երկաթե մահճակալներին, մի քանի աթոռներին ու սեղանին վերջերս ավելացել է մի փոքրիկ սեղան, որն իրենց մեծ որդու ձեռքի աշխատանքն է:
«Ձանձրույթի՞ց է, թե՞ տաղանդավոր լինելուց, որ երեխաներս ամեն մեկն ինչ-որ բան է փորձում արարել` այն ցանկությամբ, երևի, որ տանը մի դեկորացիա ավելանա. աղջիկս նկարում է, ստեղծագործում, տղաներս փայտագործությամբ են զբաղվում` փորագրում են, քանդակում»,- թախծոտ ժպիտը դեմքին պատմում է բազմազավակ մայրը:
«Ես ի՞նչ հայր եմ, որ չեմ կարողանում նույնիսկ մի վրձին գնել: Ես իմ գլուխը ո՞ր պատովը տամ, որ առողջությունս չի ներում աշխատել, որ էս քաղաքում տղաներիս համար մի գործ չեմ գտնում, որ ստիպված եմ ամեն երկուշաբթի չինովնիկների դռներն ընկել, աղաչել-պաղատել, որ օրենքի ու հնարավորության սահմաններում իմ պատերազմից ավերված տան գոնե տանիքը ծածկեն»,- գանգատվում է Գառնիկը:
Ռմբակոծությունից հրդեհված Ղուլյանների տունը վերականգնելու համար, իրենց ասելով` «պետությունը սահմանել է 30.000 դոլարի ծախս»: Ասում են` օգնության համար բազմիցս դիմել են տարբեր բարեգործական կազմակերպություններ, տեղական համապատասխան մարմիններ, սակայն ապարդյուն:
«Երեխաներիս զրույցի թեման հիմնականում սեփական տունն է, որովհետև դրանց հետ են կապում իրենց հետագա կյանքը: Տղաներիցս մեկն արդեն ընկերուհի ունի, ուզում է ամուսնանալ, բայց որտե՞ղ պիտի ապրի»,- աչքերը երեխաներից թաքցնելով սրտնեղած պատմում է Հասմիկը:
«Միշտ ինձ հարց եմ տալիս. որ իմ էսքան անելուց հետո ինձ հետ էսպես են վարվում, բոլորը դռները փակում են իմ առաջ, բա էս երեխաներին ո՞նց են վերաբերվելու: Էս ամենի լուծումն էն ա, որ հեռանամ էստեղից, հա, գնամ Ռուսաստան»,- վրդովմունքը մի կերպ զսպելով ասում է Գառնիկը:
Հասմիկը ամուսնուց թաքուն, արտասվախառն ասում է, որ ամուսինն ուզում է մեկից պարտք վերցնել, որպեսզի տեղափոխվեն Ռուսաստան. «Էս ամեն ինչը տեսնելուց հետո, էս հողերը ազատագրելուց հետո մենք ինչո՞ւ պիտի հեռանանք, բա ո՞ւմ համար ա ամուսինս էնքան արյուն թափել»:
Հինգ երեխաների ծնողների համար մի բան է միայն պարզ, որ կգա այն օրը, երբ կդադարեն սպառնալից նամակները Ռուսաստանից, երբ տան երազանքն իրականություն կդառնա, երբ իրենց սեփական պատուհաններից` ցելոֆանի փոխարեն ապակով պատված, կլսվեն երգ ու երաժշտության, ծիծաղի բարձր հնչյունները: Բայց արդյոք հայրենիքո՞ւմ կիրականան իրենց երազանքները` ծնողները դժվարանում են պատասխանել…
http://www.armenianow.com/hyesanta/2009/9340/no_home_in_the_homeland_for_who